با آوینی تا آوینی (6)
نگاهی اجمالی به مقالات سینمایی سید مرتضی آوینی
آینه ی جادو (4)
«قاب تصویر یا کادر فیلم» اگرچه عاملی است که بیشترین اثر را در صورت بخشیدن به واقعیت سینمایی دارد، اما در عین حال بیشتر از سایر عوامل سعی در پنهان کردن خویش دارد، تا آنجا که تماشاگر مستغرق فراموش میکند که همهی ماجرا در یک کادر مربع مستطیل اتفاق میافتد. آنچه در قاب تصویر ضبط میشود، قسمتی است انتخاب شده از یک واقعیت و نه همهی آن. لذا خود کادر یا قاب تصویر، فینفسه به یک «انتخاب خاص» اشاره دارد.
واقعیت عرضه شده در فیلم «واقعیتی مثالی» است که در آن همهی اشیاء و اشخاص و وقایع نشانههایی برای اشاره به مفاهیم معین موردنظر فیلمساز هستند و از این لحاظ، هیچ تصویر یا عنصر زائد، تصادفی و یا سهوی نمیتواند در واقعیت پالایش یافته، آرمانی و مطلقگرای سینمایی وجود داشته باشد. در آرمانها و آرزوهای انسان نیز هیچ عنصر زائدی وجود ندارد و همه چیز درست عین مطلوب است.
در دنیا هیچ چیز به طور کامل منطبق بر خواستههای انسان وجود پیدا نمیکند و احادیثی چون" اَلکَمالُ فی الدنیا مفقودٌ و یا عرفتُ الله سبحانهُ بفسخِ العزایمِ "به همین حقیقت اشاره دارند. اما در واقعیت سینمایی لاجرم گلها بیخارند و خارها نیز بیگل… و اگر هم فیلمساز بخواهد خود را ملتزم به واقعیت خارج نگاه دارد، باز هم به طور کامل موفق نمیشود و اصلاً باید اذعان داشت که چنین انتظاری از سینما بیهوده است.
حتی «سینمای مستند» نیز با آنکه از قابلیت بیشتری برای نزدیک شدن و وفادار ماندن به واقعیت برخوردار است از این قاعده خارج نیست، چراکه از یک سو اصولاً ساختار سینمایی و دراماتیک فیلم آرمانجو و مطلقگراست و از سوی دیگر، فیلم مستند نیز نهایتاً جلوهی واقعیت در چشم فیلمساز است و لاجرم همان قدر به واقعیت نزدیک خواهد بود که سازندهی آن.
اگر برای «مصداق جمعی بشر» بتوان ضمیری تصور کرد، هنرمندان حکایتگر آن «ضمیر» هستند. هنر، محاکمات حضور و غیاب بشر نسب به حق است. همهی هنرها اینچنیناند و درمیان هنرها، سینما«آینهی جادو»ست، آینهای که در آن چهرهی باطنی بشر امروز بیپرده انعکاس یافته است.
منتظر بمانیم تا «خودآگاهی تاریخی» این قوم نیز در این آینه ظاهر شود و باطن زیبای انقلاب اسلامی را، تا آنجا که این آینه قابلیت انعکاس را دارد، به جهانیان عرضه کند.
ادامه دارد
ان شاالله