· روشنفکری در ایران:
تولد روشنفکری با بیماری بوده تا هرجاهم ادامه پیدا کرده، بیماری ادامه پیدا کرده است.
· خصوصیات عامیانه روشنفکری از نگاه آل احمد:
1) مخالفت با مذهب و دین
2) علاقمند به سنن غربی و اروپارفتگی
3) درس خواندگی
یا به نحوی دیگر:
1) بی اعتنایی به سنت های فرهنگی و بومی.
2) اعتقاد به جهان بینی علمی، رابطه علممی دانش و قضاو قدر نبودن اینها.
· علت انحراف مشروطه؛ بیشتر به خاطر روشنفکران وابسته به انگلیس بود.
· تأملاتی در دوره رضاخان و روشنفکران عصر او:
· به نقل از محمدعلی فروغی: مثال انگلیس برای ایران؛ دست داخل آستین لباس!
· با سر کار آمدن رضاخان توسط انگلیسی ها:
افرادی مانند فروغی و تقی زاده؛ ایدئولوگ ها و تئوریسین های سیاسی و فرهنگی حکومت شدند.
· انگلیسی ها رضاخان را فقط به خاطر اینکه قلدر بود آوردند برای حکومت.
· آمدند گفتند ما هیچ چیز نداریم. ما اگر بخواهیم آدم بشویم، اگر ایرانی بخواهد کسی بشود، باید لباس ایرانی گری، شرقی گری و اسلامی گری را از تنش بکَنَد و به قول معروف از فرق سر تا نوک پا ، بایستی اروپایی و فرنگی بشود.
· روشنفکریِ ایران، با دو خصوصیت بی اعتنایی به ایرانی گری و بی اعتنایی به اسلام متولد شد.
· سه نفر از شخصیت ها و پیشروان روشنفکری:
- میرزا ملکم خان ارمنی
- میرزا فتحعلی آخوندزاده
- حاج سیاح محلاتی
· میرزا ملکم خان که داعیه روشنفکری داشت و می خواست علیه دستگاه استبدادی ناصرالدین شاهی روشنگری کند، خود دلال معامله بسیار استعماری و زیانبار «رویتر» بود.
«فصل چهارم- جریانِ روشنفکریِ بیمار»
· تعریف روشنفکر:
اندیشه ای که می کوشد آزاد باشد و در محیط اجتماعی، زندگی می کند.
· ویژگی های روشنفکر:
- روشن بین
- آگاه
- آشنا به مسائلی که عموم مردآگاه نیستند.
- دیدن وشناختن جریان ها.
· نقشی که روشنفکر باید در جامعه ایفا کند:
- ایجاد مایه ای از روشنی در جامعه.
- پیام آور نور و روشنایی.
- ابهام زدایی از نقاط در جامعه.
- توجیه کردن مغزهای بی خبر، مرده و ساده اندیش که جز با چشم نمی توانند پیرامون خود را بشناسند.
- فرهنگ ساز باشد.
- معلم و مرشد مردم باشد.
- روشنفکر باید توی مردم باشد. پایگاه روشنفکری، توده مردمند؛ همچنان که قلمرو روشنفکری هم مردمند.
· مردم به طور طبیعی از دانستن آنچه او می داند، ناتوانند؛ مگر او بگوبد و او بخواهد.
